Help! AI pakt mijn werk af!
Vorige week vroeg een tolk mij: “Lilian, is er straks nog werk voor mij, of neemt AI alles over?” Haar bezorgdheid begreep ik goed, want de huidige AI-ontwikkelingen zullen ongetwijfeld ook in haar werkveld impact hebben.
Mijn gedachten dwaalden onbewust af naar de tv-serie Star Trek. Ik zie nog steeds voor me hoe communicatieofficier Uhura achter haar werkplek zat met een groot, glimmend apparaat in haar oor. Nog geen 50 jaar geleden dacht men dat er over 300 jaar wellicht universele vertaalmachines zouden zijn en dat mensen met “inner-ear” koptelefoons draadloos verbonden zouden zijn met systemen. De realiteit heeft de fantasie ingehaald want: de toekomst van morgen is gisteren al aangebroken.
De tolk liet me een advertentie zien van een AI-vertaalsysteem. Het was niet veel meer dan twee draadloze oortjes die de mogelijkheid boden om in 36 talen met elkaar te communiceren. Gesprekspartners doen de oortjes in, en terwijl de een spreekt in het Grieks, hoort de ander het in het Nederlands en andersom. Een andere interessante gadget was een extended reality-bril. Terwijl iemand naar een document in een vreemde taal kijkt, wordt de Nederlandse vertaling al over de tekst heen gelegd. Zo ontdekten we tal van technische gadgets waaronder vertaalsoftware die de vertaling van een document volledig voorbereidt, zodat de tolk alleen nog de suggesties hoeft te controleren.
Haar ongerustheid was begrijpelijk; dit zou gevolgen hebben voor haar opdrachten. Samen gingen we op zoek naar de gebieden waarin AI-vertalingen nog niet goed zijn, en waar een menselijke tolk een toegevoegde waarde biedt. Deze voorbeelden waren makkelijk te vinden: AI-systemen hebben immers geen begrip van de achterliggende cultuur. Woorden en begrippen zijn nooit neutraal en moeten altijd in de context van de cultuur worden gezien. Daarnaast herkennen AI-systemen niet de non-verbale aspecten in communicatie, wat de keuze voor woorden bij vertalen beïnvloed.
Maar meteen kwamen er ook vragen: “Hoe zit het met de privacy als het gesprek door een AI-computer wordt vertaald? Hoe is de geheimhouding en informatiebeveiliging geregeld? Moet je het altijd aan de opdrachtgever melden als je AI-vertaling bij een opdracht inzet?”
De tolk is inmiddels druk bezig om zich verder te bekwamen in AI. Maar ook haar werkwijze als tolk verandert. Het vertalen van woorden wordt steeds meer het vertalen en overbruggen van culturen. AI-systemen nemen niemands werk af, maar mensen die geen AI gebruiken, zullen merken dat hun taak wordt overgenomen door anderen die zich hier wél op voorbereiden en hun werkwijze erop aanpassen.
Lilian Haak is beleidsadviseur bij de Politie op het gebied van informatieveiligheid en AI en tevens raadslid in de gemeente Apeldoorn.
